آجر نسوز نوع خاصی از آجر ساخته‌شده با استفاده از خاک رس نسوز بوده و دارای مقاومت خوبی در برابر درجه حرارت بالا است که در کوره‌ها، تنورها، شومینه ها و آتشدان‌ها استفاده می شود. این آجرها به نحوی شبیه به آجر معمولی تولید می شوند، با این تفاوت که در فرآیند پختن آجر نسوز، در معرض دمای بسیار بالا قرار می‌گیرد.
در این مقاله به توضیح مخلوط خاک رس نسوز برای ساخت آجرهای نسوز، خواص، انواع و کاربردهای این نوع آجر می‌پردازیم.
خاک رس نسوز برای ساخت آجرهای نسوز
از خاک رس نسوز برای ساخت آجرهای نسوز استفاده میشود و عموماً می‌توان آن را زیر رگه های زغال‌سنگ یافت. خاک رس نسوز شامل دو عنصر اصلی سیلیس و آلومینا است که درصد سیلیس آن 60 تا 70 درصد و درصد آلومینا آن 25 تا 35 درصد متغیر است.
بعضی از عناصر دیگر مانند اکسید کلسیم، منیزیم، آهن، پتاسیم و تیتانیوم نیز در خاک رس نسوز وجود دارد؛ اما به‌هرحال درصد این عناصر نباید بیشتر از 5٪ باشد.
خاک رس نسوز را می‌توان به سه نوع بر اساس ظرفیت مقاومت در برابر آتش سوزی طبقه بندی کرد:
- خاک رس نسوز با درجه حرارت بالا
- خاک رس نسوز با درجه حرارت متوسط
- خاک رس نسوز با درجه حرارت پایین
ظرفیت مقاومت در برابر آتش برای خاکهای رس نسوز مختلف در جدول زیر ارائه شده است.
خصوصیات آجر نسوز
- رنگ آن‌ها سفید یا زرد کم‌رنگ است.
- ابعاد این نوع آجر در بازه از 2.54.59 اینچ تا 2.252.759 اینچ قرار دارد.
- یک آجر نسوز معمولی حدود 30 تا 35 نیوتن وزن دارد.
- مقاومت فشاری آجر نسوز بین 200 تا 220 نیوتن بر مترمربع هست.
- درصد جذب آب آن از 5 تا 10 درصد متغیر است.
- مقاومت شیمیایی خوبی دارد.
انواع آجر نسوز
آجر نسوز به‌طور عمده به سه دسته تقسیم میشود:
- آجر نسوز اسید دار
- آجر نسوز اساسی
- آجر نسوز طبیعی
آجر نسوز اسیدی
آجر نسوز اسیدی به‌عنوان آجر مقاوم در برابر اسید شناخته می شود و از آن به‌خصوص در مواردی که نیاز به مقاومت در برابر حملات اسیدی مواد شیمیایی و یا آب‌وهوا باشد، استفاده می شود.
به‌طورکلی، آجر نسوز معمولی آجر ساخته‌شده از خاک رس نسوز طبیعی است که م یتواند برای آجر اسیدی مناسب باشد، اما اگر مقاومت بیشتری در برابر اسید نیاز باشد، باید مقدار زیادی از سیلیکا به خاک رس نسوز اضافه شود که ممکن است حتی تا 97 درصد از ترکیب را شامل شود. ممکن است به دلیل چسبندگی 1 تا 2 درصد آهک نیز اضافه شود.
آجرهای اسیدی نیز همچنین برای مدت طولانی در دمای بالا پخته می‌شوند.
آجر نسوز اصلی
این آجرهای نسوز در برابر خوردگی و مواد شیمیایی مقاومت خوبی دارند. این اجرها نیز حاوی مقادیر زیادی منیزیم هستند و از آهک درون آن‌ها به‌عنوان ماده چسبنده استفاده میشود. انواع مختلفی از این اجر شامل اجر منیزیم دار، آجر دارای منیزیم کربن، آجر دارای منیزیم کروم و ... وجود دارد.
این آجر نسوز مقاومت خوبی در برابر گازهای اسیدی و همچنین خوردگی دارد. دو نوع آجر نسوز طبیعی بنام اجر آلومینا و آجرهای کرومیت وجود دارد. آجرهای آلومینا بالا دارای مقدار زیادی آلومینا هستند، در حالی که آجرهای کرومیت حاوی کروم، اکسید آهن، سیلیکا، بوکسیت (هیدروکسید آلومینیوم آهندار) و سنگ‌آهن در اندازه‌های مختلف هستند.
آجر نسوز طبیعی
این آجر نسوز مقاومت خوبی در برابر گازهای اسیدی و همچنین خوردگی دارد. دو نوعآجر نسوز طبیعی بنام اجر آلومینا و آجرهای کرومیت وجود دارد. آجرهای آلومینا بالا دارای مقدار زیادی آلومینا هستند، در حالی که آجرهای کرومیت حاوی کروم، اکسید آهن، سیلیکا، بوکسیت (هیدروکسید آلومینیوم آهندار) و سنگ‌آهن در اندازه‌های مختلف هستند.
کاربرد آجرهای نسوز
آجرهای نسوز در موارد زیر استفاده می شوند.
- برای پوشش سطوح داخلی کوره‌ها، تنورها، دودکش‌ها و غیره استفاده میشود.
- برای ساخت سازه‌های مقاوم در برابر آتش و در نتیجه کاهش آسیب سازهای در آتش‌سوزی.
- برای پوشش داخلی اجاقها.
به‌عنوان یک ماده عایق برای کوره، اجاقها (به علت هدایت گرمائی پایین).
